HAYATI
--------------------------------------------------------------------------------
Sultan Dördüncü Murad 26 Temmuz 1612 yılında İstanbul'da doğdu.
Babası Sultan Birinci Ahmed, annesi Mahpeyker Kösem Sultan'dır.
Annesi Rumdur. Sultan Dördüncü Murad, uzun boylu, iri cüsseli,
yuvarlak yüzlü ve heybetli bir padişahtı. Osmanlı Sultanlarının en
kudretlilerinden biri olarak tarihe geçti. Son derece zeki, gözü pek,
cesur, kuvvetli ve enerjik bir insandı.
Sultan Dördüncü Murad çok iyi cirit ve ok atardı. Bu gücünü katıldığı
savaşlarda da gösterdi. Dinin hükümlerini çok iyi bilir Şeyhülislam
Yahya Efendi'ye "Baba" diye hitap ederdi. İçki ve tütünü yasakladı.
Gece sokağa çıkma yasağı koydu. Arapça'yı ve Batı dillerini çok iyi
bilirdi. İlmi ve ilim adamlarını çok sever, fırsat buldukça ilim
meclislerine gider, onları yeni çalışmalar yapmaları için teşvik ederdi.
Sultan Dördüncü Murad döneminin önemli olaylarından biri de,
Hazerfan Ahmed Çelebi'nin kanat takarak Galata Kulesi'nden
Üsküdar'a uçmasıydı.
Sultan Dördüncü Murad, çevresinde olup bitenleri dikkatle takip eder,
inisiyatifini kullanmakta asla tereddüt etmezdi. Hükümdarlığının ilk
yıllarında annesinin etkisinde kaldıysa da daha sonra kadınların
saltanatına son verdi, hain ve hilekar sadrazamları şiddetle
cezalandırdı. Memleket meselelerini yakından takip edip, çözümler
üretmeye çalıştı. 17 yıl hükümdarlık yaptıktan sonra, Niksir
hastalığından dolayı henüz 28 yaşında vefat etti.
Sultan Dördüncü Murad'ın saltanatını 2 devreye ayırmak mümkündür.
Henüz 11 yaşında iken tahta geçtiğinden devlet işleri büyük ölçüde
annesi Kösem Sultan'ın elinde yürümekteydi. Onunla birlikte olan
vezirler, gözünün önünde Hafız Ahmed Paşa'yı askere parçalatmışlar,
genç padişahı da korkuyla dehşete düşürmüşlerdir.Osmanlı
memleketlerinde asayiş ve huzur kalmamış, zorbalar şehirleri ele
geçirmişleridir. Delikanlılık çağında idareyi bizzat ele aldıktan
sonradır ki Sultan Dördüncü Murad, biraz da şiddet yolu ile bütün
zorbaları bastırmış, tekrar devlet hakimiyetini kurmuştur. Tütün
yasağı bahanesiyle kahvehanelerde toplanan işsiz güçsüz zorba
takımını sindirmiş, şiddetli ceza ve hatta idamlarla tekrar idari ve adli
nizamı kurabilmiştir.
İRAN SEFERLERİ
--------------------------------------------------------------------------------
Sultan Dördüncü Murad tahta geçtiğinde ülkede siyasi ve ekonomik
sorunlar çok ağırlaşmış, Anadolu'da ve Rumeli'de isyancılar etkin
duruma geçmişti. Bu dönemde Bağdat valisi Yusuf Paşa idi. Ancak bu
bölgenin idaresi zenginliği ile ünlü Subaşı Bekir'in elindeydi. İdareyi
zorla ele geçirmeye çalışan Subaşı Bekir ve Abaza Mehmed Paşa
ayaklandı. Vali olmak istediğini bildiren Bekir Subaşı'ya Osmanlı
Devleti vali olduğuna ilişkin emirnameyi gönderdi.
Safevi Devleti'nden de daha önce yardım isteyen Bekir Subaşı,
Osmanlı Devleti tarafından vali atanınca kendisine yardım etmek
amacıyla çağırdığı İran askerlerini kovdu. Bu durumdan yararlanmaya
çalışan Şah Abbas Bağdat'ı işgal etti. (1624)
17 yıl sürecek savaş başladığında Sultan Dördüncü Murad daha çocuk
yaşlardaydı. Bu sebeple savaşın ilk yıllarında İran büyük başarılar
elde etti. Sultan Dördüncü Murad, ilerleyen yıllarda iç isyanları
nispeten kontrol altına aldı ve saray içinde düzenlemeler yaptı. İran
meselesine de büyük önem veriyordu. Sultan Dördüncü Murad, Revan
Seferine çıkma kararı aldı ve Üsküdar'daki ordugaha geçti. Öteden
beri bozulmuş olan sefer düzenini tekrar eski haline döndürmek için
çok dikkatli davranıyor, askerin kanunsuz hiçbir hareketini hoş
karşılamıyor, anında cezasını veriyordu. Sefere çıkan Sultan
Dördüncü Murad, Konya'da bulunan Mevlana Celalleddin-i Rumi'nin
türbesini ziyaret etti.
Bayburt'a geldiğinde Sadrazam tarafında karşılandı. Sultan Dördüncü
Murad, Erzurum'da 30 bin asker bıraktıktan sonra 100 bin askerle
Revan üzerine yürüdü. İran ordusu hızla geri çekilmeye başlamıştı.
Revan'ı geri alan Osmanlı kuvvetleri, Aras nehri boyunca ilerleyerek,
Eylül 1635'de 32 yıl önce İran'ın eline geçen Tebriz'i geri aldı. Bu
fetih Tebriz'in Osmanlılarca altıncı fethedilişi idi. Ancak kış
mevsimine girilmesi ve Sultan'ın hastalığı dolayısıyla İstanbul'a geri
dönüldü. Bundan yararlanan İran bölgede yeni işgallere başladı.
BAĞDAT SEFERİ
--------------------------------------------------------------------------------
Sultan Dördüncü Murad, İran'ın doğuda yeni işgallere başlaması ve
bin bir güçlükle geri alınan Revan'ın kaybedilmesi üzerine, yeniden
Bağdat Seferine çıkmaya karar verdi. Osmanlı ordusu İstanbul'dan
hareketinin yüz doksan yedinci günü olan 16 Kasım 1638'de Bağdat
önlerine geldi. Bağdat kalesi otuz yedi gün boyunca kuşatıldı ve
kahramanca çarpışmalar yapıldı. Sultan Dördüncü Murad, genel
saldırıya geçilmesine karar verdi. Sabah erkenden başlayan hücum
sonunda kale teslim oldu.
Yapılan Kasr-ı Şirin Antlaşmasıyla Azerbaycan ve Revan Safevilerde,
Bağdat Osmanlılarda kaldı. İki ülke arasındaki Zağros dağları sınır
kabul edildi. Bugünkü Türk-İran sınırı büyük ölçüde bu antlaşmayla
çizilen sınır esasına dayanır. Bu antlaşmayla On dört sene on bir ay
önce bir ihanet sebebiyle Safevilere geçen Bağdad, artık kesin olarak
Osmanlı İdaresine geçti. Sultan Dördüncü Murad bu zaferden sonra
Bağdat fatihi diye anıldı.
LEHİSTAN SEFERİ
--------------------------------------------------------------------------------
Osmanlıların içte ve dışta uğraşmak zorunda kaldığı meseleler ve özellikle İran Savaşları, Kırım'ı ve Lehistan'ı da etkilemişti. Sultan Dördüncü Murad Kırım'da oluşan siyasi dalgalanmaları ve karışıklıkları önlemek istiyordu. Rus ve Lehlerden yardım gören kardeşlerini ortadan kaldıran Canbey Giray'ı 1628'de hanlığa getiren Sultan Dördüncü Murad, Kırım'da Osmanlı hakimiyetini kuvvetlendirdi.
Lehistan'da barınan kazaklar Osmanlı topraklarına saldırıyor Lehliler de buna göz yumuyordu. 1630 yılında antlaşmalar yenilenmiş, Lehistan Osmanlı Devleti'ne vergi vermeyi kabul etmişti. Ancak çeşitli nedenlerle vergilerini ödemeyen Lehistan toprakları üzerine sefer düzenlenmesine karar verildi. Leh Kralı Vladislas barış istedi.
